Johnny Cash – album for album #37

15. juli

Av Endre Olsen

På Österåker (Columbia 1973)

3. oktober 1972 spelar Johnny Cash konsert i eit fengsel på Österåker i Sverige. Det er ikkje så usannsynleg som det høyrest ut. Johnny hadde spela i Sverige for mangfaldige tusen tilhøyrar fleire gongar åra før, og så var han jo ikkje berre ein fyr som likte å spela i fengsel. Han var brennande engasjert i kampen for å gjera livet meir leveleg for dei innsette i heimlandet sitt. Ja, han hadde til og med tala Nixon imot i Det kvite huset året før:

Skulle ein først sitja i fengsel i 1973 var kanskje Sverige, med sine progressive soneforhold, den beste staden å gjera det. Dette visste Johnny Cash, så då invitasjonen kom til å halda konsert i eit fengsel langt pokker i vold på andre sida av verda, takka han ja like mykje grunna ønske om å spela som å driva research. Høvet ville han nytta til å laga ny plate og ny film, men filma fekk han ikkje lov til. Plate vart det, heldigvis, og den høyrdes eigentleg noko annleis ut enn den plata me finn på Spotify i dag. Med dei 24 låtane på nyutgjevinga frå 2008, mange av dei ihelspela hits som ein finn i meir inspirerte versjonar på dei to førre fengselsinnspelingane, kan ein få inntrykk av at dette er nok ei fengselsplate for å melka suksessen frå sekstitalet. Slik var det ikkje.

Opphavleg var det 12 låtar på plata, i eit nøye kurert utval, og berre ein av dei tidlegare utgjeve av Cash (I saw a man, på den strålande første gospelplata Hymns by Johnny Cash). Såleis kan plata fint reknast som ei fullgod album-utgjeving, og ei glimrande slik ei! Dei opphavlege 12 er dei eg tar for meg her, og dei høyrest slik ut:

Først: Så herleg det er å høyra ei Cash-plate frå syttitalet som er blotta for kløktige produksjonsinnfall, skrella ned til beinet utan koristar (til og med June uteblir - eg heldt på å seia heldigvis) og strykarar og klang. Me høyrer berre den rå og spontane lyden av Tennesse three med Carl Perkins på ekstragitar og Larry Butler på piano. Ein nydeleg lyd!

Plata har ein meir gjennomført lovlaus tråd enn både Folsom- og San Quentin-platene, og me hoppar rett inn i cella med opningssporet Orleans parish prison. På eit litt uvant Bo Diddley-aktig driv syng Johnny om mordarar, tjuvraddar og uteblivande fengsla fedre, og det er akkurat så glimrande som det høyrest ut.

Hans eigen nyskrivne Jacob Green, primært framført av han sjølv med den akustiske gitaren og berre litt enkel klunking frå bandet, er klassisk Cash og heilt fantastisk. Den sanne historia om han som tek livet sitt på cella si etter å ha blitt kledd naken og audmjuka på det grøvste av fengselsvoktarane. Ei historie som Cash hadde fortalt framfor senatet året før. Det er klart at vissa om dette gjer lytteopplevinga endå sterkare. Låten har elles i seg mykje av bestenoteringa Give my love to Rose.

City jail føyer seg inn i rekka av gode og morosame fengselsforteljingar frå Cash, sånn om lag midt mellom Starkville city jail og 25 minutes to go. Han spelar den inn på nytt nokre år seinare på plata The Last gunfighter ballad:

Kona er heller ikkje fjern for litt fengselstematikk. I June Carter Cash sin Nobody cared får me historia om han som sonar ni månadar for å skyta ein fyr med ein vasspistol. Den er endå betre enn Johnny sin City jail.

Me får to Kristofferson-låtar (tre på nyutgjevinga, som inkluderer Sunday morning coming down) i form av Me and Bobby McGee (deilig å høyra den i ugnålete køntriversjon, etter alle åra med Janis Joplin) og Help me make it through the night. Begge strålande, med sistnemnde i ein klasse for seg.

The Prisoners song introduserer Johnny som den eldste fengselslåta han kan. Vernon Delhart gav den opphavleg ut som b-sida på Wreck of the old 97 (som me og finn på 2008-utgåva) i det herrens år 1925. Når Johnny seier "make that piano cry, Larry!" gjer Larry nett dét. Nydeleg!

Me får fleire songar skrivne av folk i fengsel. Glenn Sherley hugsar me frå Folsom prison, der han sat på første rad og fekk servert sin eigen Greystone chapel. Hans Lookin' back in anger kler Cash like godt som hans førre bidrag. Jimmy Lee Wilkerson er det fint lite å finna ut om på nettet, anna enn at han skreiv songen Life of a prisoner. Johnny introduserer han som ein fyr fra ein fengselsfarm i Georgia, og songen hans er fin nok sjølv om refrenget er ein blåkopi av Sunday morning coming down, heilt ned til tekstlinja "... and a few old dreams of yesterday". The Invertebrates blir introdusert som eit dikt skrive av ein mann i fengsel i Amerika (nett kven klarar eg ikkje å finna ut av) og resitert over enkel pianoklimpring. Lite anna enn ein parentes, ein kvilestein.

That silver haired daddy of mine tar oss ut av fengselsrammene i skarve tre minutt, og det kan no vera greitt. Songen vart først gjeve ut av den syngjande kåbbåyen Gene Autry i 1932. Fullstendig ufarleg musikk, men sjarmerande å høyra den introdusert på stotrande svensk og litt rørande at han tileignar den sin 75 år gamle far, som ikkje nødvendigvis var den faren han burde vore for Johnny.

Avslutningsvis høyrer me om fangen som drøymer om Jesus (med herr Nelson-uttale: "dette ær en sang om Jiiisus. En fånge drømde at han såg Jiiisus") i I saw a man. Eit nokså perfekt sistespor, på det som har vore eit av ein totre høgdepunkt så langt i syttitalskatalogen til Cash.

Nokre originalversjonar: