Johnny Cash – album for album #1
Av Endre Olsen
Johnny Cash har gjeve ut bortimot hundre album. Eg tenkte eg skulle høyra meg systematisk gjennom den enorme katalogen, og skriva ned nokre passe velvalte fabuleringar. Ei overambisiøs oppgåve? Godt mogleg. Men så er det nett dét som pirrar meg ved ideen.
Johnny Cash with his hot and blue guitar (Sun records, 1957)
Johnny Cash opnar debutalbumet sitt på Sun Records, med å syngja seg langs toglinja Rock Island line inn i New Orleans. Før han i Hank Williams sin I heard that lonesome whistle grinande syng frå ei celle i Georgia, medan den einsame togfløyta ular seg forbi utanfor murane. Den same lyden som bløyter augo hans i første verset på Folsom prison blues. Den same lyden som rungar utover Danville, California 27. september 1903, før posttoget sporar av og elleve personar mistar livet. Ei ulukke som inspirerer songen Wreck of the old 97.
Det er i det heile tatt mykje tog på denne plata. Og lyden av desse gamle lokomotiva er ikkje heilt ulik lyden av Johnny Cash and the Tennesse Two. Den første lyden som treff øyro når ein set på plata. Johnny sin akustiske gitar (med ein papirbete teipa fast under strengane), Marshall Grant sin kontrabass og Luther Perkins sine få og korte tonar på el-gitaren. Saman sveivar dei i gang det bomchikkabom-drivne toget, før den slapback-dynka baritonen til Johnny snakkar oss inn i sørstatane. Perfekt!
Ganske utruleg å tenkja på at lyden av denne gjengen ein gong har vore heilt ny. Og det er eit artig tankeeksperiment å freista høyra plata slik - som om ho nett er komen. Elvis Costello skildrar produktet passe treffande i Country music-dokumentaren, som tidleg punk. Sikkert er det i alle fall at dette var den einaste lyden desse tre karane kunne laga, og at desse tre karane var dei einaste som kunne laga denne lyden. Sånn sett liknar plata på få andre plater. Produksjonen er framføringa, ispedd det nemnde slapback-ekkoet, og framføringa er heilt forbaska unik.
Mykje tog på denne plata. Og mykje fengsel, dårleg kjærleik og einsemd. Og ei handfull gud. Slik det gjerne er.
Johnny & the Tennessee two har freista lukka hos Sam Phillips, fått grei beskjed om å koma opp med noko friskare enn gospelcovers og kjem kort tid etter attende med Hey Porter og Cry cry cry. Om lag slik er det iallefall. Det blir Johnny Cash sin første singel og B-side, og ein braksuksess. Ein vanvittig signatur i det musikalske uttrykket og ein gneistrande god penn. Det første er det kulaste med denne plata. Lyden av dei tre, og nesten berre det. Knapt eit pålegg. Det andre gjer seg spesielt gjeldande i tre av dei i alt fem eigenskrivne songane: Cry cry cry, I walk the line og Folsom prison blues.
Tanken på at Johnny Cash ein gong har sett seg ned, som ein vanleg fyr, med gitar, penn og papir og pusla seg fram til desse bautaene er smått absurd. I walk the line, å i helsikke for ein låt! Over til Bob Dylan:
“I Walk the Line [was] a song I’d always considered to be up there at the top, one of the most mysterious and revolutionary of all time, a song that makes an attack on your most vulnerable spots, sharp words from a master …"
Ikkje at dei kjem heilt ut av det blå - det er heller ikkje naudsynt i denne musikktradisjonen: Folsom prison blues er til dømes mykje godt same songen som Crescent city blues, skriven av Gordon Jenkins nokre år før, men bytet av perspektiv frå forsmådd elskar til iskald drapsmann er genialt.
Cry cry cry: I mi bok er dette tøffare enn det aller meste. Countrybilly-perfeksjon. Det manglar absolutt ingenting og det inneheld kun det aller mest naudsynte.
Dei to andre eigenskrivne på plata er av den mindre ihelspela sorten. Country boy er ein ganske sjarmerande sak om ein landsens gut som slett ikkje har det så verst, når alt kjem til alt. Det vil seia når den lange arbeidsdagen er over. Dette visste Johnny Cash ein ting og to om, all den tid han sleit på bomullsåkrane frå fylte seks år. Låten skal få nytt liv av Johnny mykje seinare, medan hans eige er i ferd med å renna ut: i 1996 spelar han den inn med Rick Rubin bak spakane og Tom Petty & the Heartbreakers bak instrumenta og gir den ut på plata Unchained - rå versjon!
So doggone lonesome er klassisk "gjennomdeppa kjærleikstekst kledd i gjennomlystig melodi og steppevenleg rytme".
Elles er det verdt å nemna den einaste gospelsongen som fekk sleppa gjennom nålauga til Phillips. "I was there when it happened" vart framført på den opphavlege opptaksprøven i Sun records og inneheldt det einaste tilfellet av at Grant og Perkins opnar kjeften på plata. Sjarmerande sak, og heilt på sin plass med litt gospel; musikken som ligg han nærast. Som fireåring syng han frå mora si salmebok, til dei slitne arbeidarane på bomullsåkeren. To månadar etter hans død, gir Rick Rubin ut box-settet Unearthed med outtakes frå dei siste platene. Fjerdedisken er den beint fram fantastiske My mother's hymn book.
Over til vår ven Dylan igjen:
“I keep a close watch on this heart of mine.” Indeed. I must have recited those lines to myself a million times. Johnny’s voice was so big, it made the world grow small, unusually low pitched – dark and booming, and he had the right band to match him, the rippling rhythm and cadence of click-clack.“
På første plata er det altså få ting som kjem i vegen for nettopp denne lyden. Dei fem eigenskrivne låtane er glimrande. Det er ein gjentakande tematikk i låtane, noko som ber bod om meir gjennomkonseptuelle utgjevingar nokre år seinare. Ikkje alle songane er like sjølvskrivne bidrag til historiebøkene, men pytt! Plata er ein enormt original, gjennomført kul og ned-til-beinet-skoren debut.
Les meir frå serien Johnny Cash – album for album her.
Publisert 1. mars 2020.